Tłuszcze trans - co to jest i jak je rozpoznać na etykiecie?

Czym są tłuszcze trans?

Tłuszcze trans to rodzaj nienasyconych kwasów tłuszczowych, które powstają w procesie utwardzania olejów roślinnych. Celem tego procesu jest zmiana konsystencji tłuszczu z płynnej na stałą, co wydłuża jego świeżość i trwałość. Stosując tłuszcze trans w produkcji żywności, producenci uzyskują produkty o dłuższym terminie przydatności do spożycia i stabilnej strukturze.

Choć z technologicznego punktu widzenia to rozwiązanie jest wygodne, z perspektywy zdrowia, bardzo niekorzystne. Tłuszcze trans nie mają żadnego pozytywnego wpływu na nasz organizm. Nie są nawet obojętne – są po prostu szkodliwe.

Niewielkie ilości tłuszczów trans występują naturalnie w niektórych produktach, takich jak mleko, mięso wołowe czy jagnięcina. Jednak to przemysłowa forma tłuszczów trans, powstająca w wyniku uwodornienia olejów roślinnych, jest uznawana za najbardziej niebezpieczną dla zdrowia.

Tłuszcze trans – dlaczego są szkodliwe?

Tłuszcze trans niekorzystnie oddziałują na ludzki organizm, ponieważ przyczyniają się do podniesienia poziomu tzw. złego cholesterolu LDL oraz obniżają poziom dobrego cholesterolu HDL. W efekcie blaszki miażdżycowe zaczynają odkładać się w naczyniach krwionośnych, co bezpośrednio zwiększa ryzyko rozwoju chorób serca, udaru mózgu czy zawału.

Nadmierne spożycie produktów zawierających tłuszcze trans może również podnosić ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2, a dodatkowo negatywnie wpływa na ogólny stan organizmu – m.in. przyspieszając procesy starzenia.

Nawet jeśli ilość spożywanych tłuszczów trans jest niewielka, ale pojawiają się one w diecie regularnie, ich działanie kumuluje się, mogąc z czasem doprowadzić do poważnych zmian w naczyniach krwionośnych.

Tłuszcze trans – zakazane w USA i ograniczone w Danii

W 2015 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) uznała, że częściowo uwodornione oleje (będące głównym źródłem tłuszczów trans) nie są „ogólnie uznawane za bezpieczne”. Producentom żywności nakazano, by do połowy 2018 roku zaprzestali ich stosowania w nowych produktach. Od tego momentu przemysł spożywczy w USA sukcesywnie wycofuje tłuszcze trans z produkcji.

Pionierem na skalę światową była jednak Dania, która już w 2003 roku wprowadziła limit tłuszczów trans na poziomie maksymalnie 2 g na 100 g tłuszczu w produktach spożywczych. Regulacja ta z czasem stała się wzorem dla przepisów przyjętych przez Unię Europejską.

W Polsce na podobne ograniczenia trzeba było poczekać nieco dłużej. W 2019 roku Unia Europejska przyjęła rozporządzenie, które zobowiązało państwa członkowskie do wprowadzenia takich samych limitów. Od 2 kwietnia 2021 roku na terenie całej UE produkty spożywcze przeznaczone dla konsumentów nie mogą zawierać więcej niż 2 g tłuszczów trans na 100 g tłuszczów.

W czym znajdują się tłuszcze trans? Zdziwisz się!

Wprowadzenie limitów wyraźnie ograniczyło obecność tłuszczów trans w produktach spożywczych, jednak nie wyeliminowało ich całkowicie. Wciąż mogą pojawiać się w niektórych wyrobach, zwłaszcza tych o długim terminie przydatności do spożycia.

Najczęściej tłuszcze trans znajdziemy w:

• margarynach i tanich miksach tłuszczowych,

• gotowych ciastach, wafelkach, herbatnikach i drożdżówkach,

• słonych przekąskach – chipsach, krakersach, popcornie do mikrofali, prażynkach

• fast foodach smażonych w głębokim tłuszczu,

• zupkach w proszku i innych daniach instant

• tanich lodach

Produkty spożywcze importowane spoza Unii Europejskiej nie podlegają unijnym ograniczeniom, dlatego warto zachować ostrożność, kupując słodycze i przekąski online lub w sklepach z żywnością sprowadzaną np. z Azji.

Tłuszcze trans - oznaczenia. Jak rozpoznać je w składzie produktu?

W składzie produktu na próżno szukać określenia „tłuszcze trans”. Zazwyczaj kryją się one pod innymi nazwami, takimi jak:

• częściowo utwardzony olej roślinny,

• utwardzony tłuszcz roślinny,

• tłuszcz roślinny o zmienionej strukturze.

Jeśli któreś z tych określeń pojawia się w składzie produktu, lepiej odłożyć go na półkę.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego na swojej stronie internetowej udostępnił informacyjną e-bazę izomerów (tłuszczów) trans w środkach spożywczych. Baza pozwala w prosty sposób sprawdzić, które produkty mogą być źródłem tłuszczów trans w diecie. Zasoby są regularnie aktualizowane i rozszerzane o kolejne produkty oraz kategorie.